وزارت اقتصاد دست به کار شد هوش مصنوعی در خدمت ترخیص سریع و شفاف
لباس نو: گمرک ایران با استفاده از هوش مصنوعی، ترخیص کالا را هوشمند و شفاف کرده است؛ روندی که با تحلیل داده و تصویر، زمان ترخیص را از چند روز به چند ساعت کم می کند.
به گزارش لباس نو به نقل از مهر، سال هاست که بازرگانان از صف های طولانی، تأخیر در ترخیص و کاغذبازی های بی انتها در گمرک شکایت دارند. حالا وزارت اقتصاد و گمرک ایران، در قالب برنامه ای شش محوره با هدف «هوشمندسازی گمرک کشور»، به دنبال جایگزینی سیستم انسانی با سازوکار داده محور است. تحولی که با شعار «از صف تا سرعت» شکل گرفته و مقرر است چهره تجارت خارجی ایران را تغییر دهد.
بند نخست این طرح به باز تعریف «مسیر سبز» اختصاص دارد؛ مفهومی که در گمرک های پیشرفته جهان، شاخص اعتماد تجاری است. بندهای بعدی، شامل استفاده از هوش مصنوعی در تحلیل تصاویر ایکس ری، بازطراحی فرایندهای ریسک، اجرای حسابرسی پیش ورود، تشکیل به مدیریت هماهنگ مرزی و توسعه تجارت منطقه ای با اوراسیا هستند. در ادامه، هر بخش از این مسیر مورد بررسی قرار می گیرد.
مسیر سبز؛ عبور بی دردسر برای بازرگانان خوش سابقه
در گذشته، حتی کالاهای بدون ریسک هم باید از مراحل طولانی ارزیابی می گذشتند. اما «مسیر سبز» هوشمند، محموله های کم ریسک را به صورت خودکار تشخیص می دهد. داده های پیشین از سوابق واردکننده، نوع کالا، حجم مبادله و انطباق اسنادی، در سامانه یکپارچه جمع آوری می شود.
به گفته ی کارشناسان گمرک، این سامانه امکان اعطای مجوز ترخیص آنی را برای حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از محموله ها فراهم می آورد. درنتیجه، متوسط زمان ترخیص که امروز نزدیک به ۷ روز است، می تواند تا ۲۴ ساعت کاهش پیدا کند. کاهش زمان ترخیص علاوه بر پایین آوردن هزینه انبارداری، به روان تر شدن جریان عرضه داخلی نیز کمک می نماید.
در مرحله دوم، مسیر سبز به الگوریتم یادگیری محور متصل می شود با هر بار استفاده، دقت پیشبینی ریسک را افزایش دهد. به زبان ساده، خود سامانه یاد می گیرد که چه نوع کالا و کدام سوداگر قابل اعتمادتر است.
هوش مصنوعی در تحلیل تصاویر ایکس ری
درحال حاضر، ده ها دستگاه ایکس ری در گمرک های ایران فعال است اما تفسیر تصاویر بازهم متکی به قضاوت انسانی است. طرح جدید، با اتصال تصاویر به شبکه تحلیلی مرکزی، از هوش مصنوعی برای شناسایی الگوهای مشکوک استفاده می نماید.
الگوریتم ها می توانند تفاوت میان کالاهای هم شکل ولی متفاوت در محتوا (مثلاً قطعه خودرو با پوشش فلزی و ابزار قاچاق یا مواد غیرمجاز) را تشخیص دهند. هر تصویر به بانک داده ای هدایت می شود که قبلاً با میلیونها تصویر سالم و ناسالم آموزش دیده است.
با این شیوه، ضریب دقت بازرسی از ۷۰ درصد به بیشتر از ۹۰ درصد می رسد و درصد خطای انسانی تا یک سوم کاسته می شود.
این نوآوری همینطور زمان توقف کامیون ها در گلوگاه های مبادی ورودی را به حداقل می رساند. در بندرعباس و بازرگان، تست های پایلوت این سامانه انجام شده و نتایج اولیه نشان میدهد که سرعت پردازش بطور میانگین سه برابر افزایش پیدا کرده است.
بازطراحی مدیریت ریسک و حسابرسی پیش ورود
پیش از این، ارزیابی ریسک تنها بعد از ورود کالا به مرز انجام می شد. در مدل تازه، داده های تجاری، مالی و حمل و نقل از لحظه ی ثبت سفارش، مورد تحلیل قرار می گیرد. گمرک با اتصال به سامانه ثبتارش و بانکهای عامل، می تواند سابقه مالی تاجران را نیز در محاسبه ریسک دخیل کند.
اگر سامانه تشخیص دهد معامله در قالب قانونی و مالی سالم انجام شده، کالا به مسیر سبز وارد می شود. در غیر این صورت، پرونده جهت بررسی ویژه در راه زرد یا قرمز قرار می گیرد.
مزیت دیگر این بخش، ایجاد فرآیند موسوم به «حسابرسی پیش ورود» است. بجای توقیف فیزیکی کالا، داده های اسنادی پیشاپیش در سامانه بررسی و تأیید می شود. بنابراین سوداگر تنها یک مرتبه به گمرک مراجعه می کند؛ در حقیقت، گمرک بجای انسان، با داده گفتگو می کند.
آمایش نظام گمرکی و مدیریت هماهنگ مرزی
هر واردکننده امروز باید چندین سازمان را برای مجوزهای قرنطینه، استاندارد، محیط زیست و بهداشت طی نماید. در طرح هوشمندسازی، همه این نهادها به «پنجره واحد مرزی» متصل می شوند. مأموریت جدید گمرک، هماهنگ سازی دستگاه های هم مرز است تا پاسخ به واردکننده به شکل هم زمان و در لحظه صادر شود.
«مدیریت هماهنگ مرزی» اساساً یک فلسفه جدید در حکومت داری مرزی است. هدف آن حذف باردیگر کاری ها و ایجاد اشتراک داده در سطح دولت می باشد. در این سیستم، هر دستگاه تنها یک مرتبه اطلاعات را از سوداگر دریافت می کند و همه ی نهادها به آن دسترسی دارند.
همچنین، گمرک ایران درنظر دارد نقشه ی جدیدی از چیدمان مرزهای کشور (آمایش مرزی) عرضه نماید تا امکانات لجستیکی، دستگاه های ایکس ری و نیروهای انسانی متناسب با حجم و ماهیت تجارت در هر گذرگاه تنظیم شود. تمرکز منابع در مرزهای پررفت وآمد (مانند بازرگان، بندر شهید رجایی و لطف آباد) قدم نخست در این راه است.
پنجره واحد تجاری و پیوند با دولت الکترونیکی
حالا که خیلی از خدمات عمومی بسمت دولت دیجیتال حرکت کرده اند، گمرک نیز باید پایگاه اطلاعاتی خویش را به این شبکه متصل کند.
ایده «پنجره واحد تجاری» به عنوان قلب پروژه، تمام مراحل از اظهار کالا تا پرداخت حقوق ورودی و ترخیص را در یک بستر دیجیتال گرد می آورد. واردکننده فقط یک مرتبه اطلاعات محموله را وارد می کند؛ از آنجا، داده به شکل خودکار میان بانک مرکزی، سازمان استاندارد و وزارت صمت گردش می کند.
اجرای رسمی این پنجره واحد علاوه بر صرفه جویی زمانی و هزینه ای، زمینه مواجهه با فساد سیستمی را هم فراهم می کند؛ برای اینکه حذف مراجعه حضوری بزرگ ترین گام در پیشگیری از زدوبند یا تأخیرهای سلیقه ای است.
تجارت هم پیوند با اوراسیا و همسایگان
در گام نهایی، برنامه بر پیوند فنی گمرک ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا متمرکز است. این همکاری در قالب توافقات تبادل داده، از راه سامانه های امن مبتنی بر بلاک چین به انجام می رسد تا اطلاعات عبور کالا به شکل لحظه ای بین طرفین رد و بدل گردد.
ایران با ارمنستان، روسیه، قزاقستان و بلاروس مذاکراتی را برای اجرای نظارت تک مرحله ای شروع کرده است. این سیستم بجای بازرسی باردیگر در مرزهای هر کشور، داده ثبت شده در گمرک مبدا را به رسمیت می شناسد. نتیجه، کاهش هزینه ترانزیت و افزایش جذابیت مسیر ایران به عنوان دالان اصلی تجارت آسیا‑اروپا است.
به ویژه در دوران پساتحریم، همگرایی با اتحادیه اوراسیا می تواند مسیر صادرات غیرنفتی به بازارهای جدید را هموار کند. کارشناسان پیشبینی می کنند با اجرای این طرح، حجم تجارت ایران با همسایگان تا سه برابر افزایش یابد.
چالش های اجرای سیستم
هرچند مزایای طرح روشن است، اما چالش هایی نیز در راه اجرا وجود دارد. نخست، ضعف زیرساخت ارتباطی در بعضی گمرک های مرزی است که هنوز به خطوط فیبر نوری متصل نیستند. دوم، تأمین امنیت داده ها و مواجهه با نفوذ سایبری که در گمرکات دیجیتال اهمیت حیاتی دارد.
به علاوه، احتیاج به آموزش نیروهای انسانی برای کار با سامانه هوشمند نیز جدی است. شناسایی الگوریتم های هوش مصنوعی کافی نیست؛ کاربر انسانی باید قادر باشد نتایج سیستم را تفسیر کند و نسبت به خطاهای احتمالی هشدار دهد.
از نظر حقوقی نیز، هنوز چارچوب قانونی امضای دیجیتال برای اسناد گمرکی به صورت کامل به تصویب نرسیده است. بدون قانون معتبر، بخش خصوصی علاقه ای به اتکا به داده های الکترونیکی ندارد و بازهم نسخه چاپی مطالبه می کند.
مطالعات مقدماتی نشان میدهد اجرای کامل گمرک هوشمند می تواند سالانه بیشتر از ۱.۵ میلیارد دلار صرفه جویی مستقیم و غیرمستقیم بوجود آورد. کاهش هزینه توقف کالا، صرفه جویی در نیروی انسانی و حذف فساد اداری از عمده ترین منابع این بهره اقتصادی اند.
همچنین، سرعت در ترخیص، به سیاست کنترل نرخها نیز کمک می کند؛ چونکه تأخیر در ورود کالاهای اساسی یکی از عوامل نوسان در بازار مصرف است. با کوتاه تر شدن فرایند اداری و حذف بروکراسی، هزینه ی غائی به مصرف کننده کاسته می شود.
هوشمندسازی گمرک، قدمی ضروری در راه نوسازی اقتصادی کشور است. با تلفیق فناوری هوش مصنوعی، مدیریت داده و تحلیل ریسک، گمرک ایران می تواند از سازمانی کند و پرکاغذ به نهادی سریع، شفاف و پیشبینی پذیر بدل شود.
اگر این تحول به شکل فراگیر در تمام گمرکات زمینی و دریایی پیاده سازی شود، نه فقط زمان ترخیص کاسته می شود بلکه اعتماد میان دولت و بخش خصوصی نیز بازسازی خواهد شد.
در عصر اتصال جهانی، کشوری که مرزش دیجیتال تر است، تجارتش آزادتر پیش می رود.
بطور خلاصه، هر تصویر به بانک داده ای هدایت می شود که قبلاً با میلیون ها تصویر سالم و ناسالم آموزش دیده است. با این شیوه، ضریب دقت بازرسی از ۷۰ درصد به بیش از ۹۰ درصد می رسد و درصد خطای انسانی تا یک سوم کاهش می یابد. مدیریت هماهنگ مرزی اساساً یک فلسفه جدید در حکومت داری مرزی است.
منبع: لباس نو
از این مطلب لباس نو خوشتان آمد؟
(1)
(0)
تازه ترینهای لباس نو مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب